Het tweede jaar van “Kunstenaar in de klas” staat in het teken van ruimtelijke technieken. Naar aanleiding van de evaluatie van het eerste jaar KiK is besloten de volgende twee hoofdlijnen aan te houden:
- Ruimtelijk vormen voor de onderbouw: met papier-maché als belangrijkste aandachtspunt.
- Assembleren en ruimtelijk bouwen voor de bovenbouw.
Een ander verzoek was om directer de aansluiting te zoeken bij de Duurzame leerlijn. Daarom is contact opgenomen met Ecomare en samengewerkt bij het ontwikkelen van een aanvulling: een nieuw hoofdstuk wat “afval” als thema heeft.
Deze is nog niet online te zien op de Waddenzeeschool. Maar hier toch al een link naar lesmateriaal: Opdrachten in het veld
Organisatie en aanvang
Materiaal verzamelen, afval scheiden en sorteren. Dat is het werkelijke begin van het project. Leerlingen van groepen 5 t/m 8 volgen het programma bij Ecomare en deze beeldende lijn sluit er naadloos bij aan. Het verzamelpunt en de sorteerbakken zijn een visuele start in de school. Het opruimen van de duinen markeert de start. Het programma ziet er als volgt uit:
- Docenteninstructie bij Artex – tevens introductie door Ecomare
- Lesprogramma Afval van Ecomare wordt in de klas gevolgd en afgesloten met
- Opruimactie in de duinen. Deze wordt mogelijk gemaakt in samenwerking met Ecomare en AquaTX. De kunstenaar gaat ook mee.
- Kunstenaar werkt in groepen 1 t/m 4 – tevens introductie 5 t/m 8
- Leerkracht werkt verder aan projecten
- Kunstenaar werkt in groepen 5 t/m 8 – tevens maken van de eindpresentatie
De eindpresentatie van groepen 5 t/m 8 van De Bruinvis is in november en december 2014 te zien in Kaap Skil.
Start van het project i.s.m. Ecomare en AquaTX
Quinten van Katwijk van Ecomare neemt de coordinerende rol en maakt de afspraken met alle scholen. AquaTX helpt met de inhoud van het programma en levert afvalzakken en handschoenen. Texeltours sponsort het vervoer van alle leerlingen naar de natuurgebieden.
Kunstenaar Maurice gaat mee met de opruimacties. Leuk en belangrijk, want zo kan hij zien welke materialen er worden verzameld.
Een mooie introductie op het rapen van afval en de problematiek van de plastic soep is een mooi filmpje van Heal The Bay.
Bovendien is er een mooie aflevering van Klokhuis over de problematiek van afval en de mogelijkheden voor de kunstenaar om hiermee aan de gang te gaan: Klokhuis Zwerfafval
Voor scholen die niet meedoen met de opruimactie moet een alternatief plan komen voor het verkrijgen van basismateriaal voor groepen 5 t/m 8. In sommige gevallen kan er ook besloten worden de zolder van scholen op te ruimen of een excursie aan de afvalverwerking te doen.
De leerlingen verzamelen ook thuis en kregen een PDF verzamelkaart.
Kick Off op de school: Mozaïek
Een mogelijke, feestelijke start op de scholen is het gezamenlijk leggen van een groot mozaïek.
Er wordt een mozaïek gelegd van doppen en cirkels die gevonden en verzameld zijn. De oudste kinderen maken een planning en begeleiden, de jongsten gaan sorteren en de middelste groep gaat leggen. Eventueel kiezen we voor meerdere mozaïeken; bijvoorbeeld een tweede met dennenappels en een derde met schelpen. Het contrast tussen die verschillende materialen is een mooi aanknopingspunt in het lesprogramma van Ecomare en verwijst naar de kaart “Afbreektijden van zwerfafval”.
Uitgangspunt is dat we met het gevonden materiaal gaan spelen. In overleg doen we dat per klas, in grotere groepen of met de hele school.
Of en hoe we dat per school kunnen en gaan aanpakken, bespreek ik met de ICC-ers of kunstcontactpersonen. Het leggen van een mozaïek vergt wel veel voorbereiding en materiaal. Dus als een school dit wenst, moet dit op tijd worden aangegeven en voorbereid.
Tot nu toe is het slechts het leggen van een mozaïek door 1 school omarmd: Lubertischool. Daar is gekozen voor het verzamelen en sorteren in de eerste week dat de kunstenaar op school is. In de tweede week wordt per groep gewerkt aan een grote diversiteit aan mozaïeken – zowel individuele werken en groepsprojecten.
Onderbouw versus bovenbouw
Gezien de technieken die we gaan gebruiken is het logisch dat de eerste keer dat ik kom werken op de scholen ik vooral met de onderbouw in de weer ga en de tweede keer vooral met de bovenbouw. Afspraken hierover en de vertaling naar het rooster maak ik met de ICC-er.
Organisatorisch is het handig als er gedurende de periode gewerkt wordt in een apart lokaal – zodat alles kan blijven staan. We zouden het dan “het atelier” kunnen noemen. Per dag een andere techniek, dus bijvoorbeeld een hele dag papier-maché-dag.
Materiaal en techniek
Het verzamelen en klaarzetten van de materialen en gereedschappen moet goed voorbereid worden. Het is zoveel handiger als alles klaarstaat.
Onderbouwleerlingen gaan werken met papier-maché, gras-maché en/of zelfgemaakte klei (brooddeeg). Om de aansluiting te zoeken bij het schoolproject over afval, kunnen afvalmaterialen een grote rol spelen in het maken van beelden. Bij klei is de toepassing van takken, dennenappels e.d. heel goed als start van de constructie van het beeld. Bij papier-maché kunnen dozen, flessen, doppen, jerry-cans voor de basisvorm gebruikt worden.
Onderbouw: papier-maché
- Ballonnen
- Krantenpapier, keukenrol en vliegerpapier
- Watten, wat-tips
- Grote emmer behangplak en scheplepel
- (eventueel een emmer houtlijm als textiel gebruikt gaat worden)
- Kwasten en kleine potjes
- Droogrek of waslijn
- Labels (voor de namen) en touw, koord of sluitstrips
- gras, hooi, stro, bladeren en bloemen (in geval van gras-maché)
Onderbouw: zelfgemaakte klei – brooddeeg.
Voor 20 leerlingen houdt ik aan:
- anderhalve liter heet water
- 1 kilo zout
- 3 kilo witte bloem
- Voedingskleurstof
- 20 lepels citroensap
- 10 lepels (olijf-)olie
Bovenbouw
- IJzerdraad, touw,
- Sluitstrips, tyraps
- Plakband, tape
- Lijmpistool
- Hamer, spijkers, schroeven, schroevendraaiers
- Priem, boor, (ijzer)zagen
- (eventueel de benodigdheden voor papier-mache)
Lessen en technieken
Onderbouw
Omdat er bij Ecomare geen aanknopingspunten zijn in het educatieve aanbod van 2014-2015 staan deze lessen verder los van de duurzaamheidsleerlijn.
Waar mogelijk sluiten we wel aan bij lopende thema’s of aandachtspunten. Op de Jozefschool werd het onderwerp LICHT behandeld in dezelfde periode; de werkstukken werden uiteindelijk lampionnen in een lichtboom. Op de Durperhonk was het thema herfst een dankbare kapstok voor het maken van beestjes en nestjes. Voor de allerjongsten was het boekenweekthema Feest de aanleiding voor mooie taartjes van brooddeeg.
In principe richt ik met in klassen 1&2 op het maken objecten op tafel en voor de groepen 3&4 op hangende objecten.
Leerlingen in de onderbouw gaan hun handen vies maken:
– zelf klei maken en gras-maché (groepen 1 en 2)
– assemblage en papier-mache (groepen 3 en 4)
In groepen 1&2 wordt gewerkt aan vogels en eieren van zelfgemaakte, gekleurde klei en aan nestjes van gras-maché. Of omgekeerde nestjes als holletjes voor de dieren van brooddeeg die beschutting zoeken tegen de kou.
In groepen 3&4 maken we hangende objecten van papier-maché: vogels, vlinders, insecten, maar ook wolken (van watten-maché) en aan een hangende tak die versierd wordt met gevonden materiaal in combinatie met papier-maché, textiel-maché en eventueel ook de zelfgemaakte klei.
Hoewel de materialen geen blijvende vlekkenschade zullen veroorzaken, is het toch belangrijk aan de ouders te vragen de leerlingen in oude kleren te steken.
De motorische uitdaging (kneden, vormen, scheuren, kwasten) alsook het volgen van instructies, alsook het plannen van een activiteit zijn de formele leerdoelen.
Thematische of inhoudelijke variaties en andere afspraken worden per school genoemd.
Werkstukken van groepen 1 en 2
Werkstukken van groepen 3 en 4
Bovenbouw
“Veel meer het ontwikkelen van een zienswijze, dan het aanleren van een techniek”
Beginpunt van het assembleren is het verzamelen van materiaal. We vergaren materiaal vanuit twee bronnen:
- Opruimactie met Ecomare in de Texelse duinen (Quinten van Katwijk geeft op de bijeenkomst een toelichting op dit onderdeel)
- Verzamelen van materiaal in huis en op school
Het succes van de lessen is dus voor een groot gedeelte afhankelijk van wat er verzameld wordt door de leerlingen.
In groepen 5&6 bouwen we figuren waarbij we gebruik maken van basisvormen van draad of takken. Uiteindelijk ontstaat een groep die verbeeldt hoe de mens zich gedraagt in de duinen en op het strand. Inhoudelijke variaties zijn “de kerstgroep”, een Boyband / girlband of “De Nachtwacht”
Met groepen 7&8 bouwen aan standbeelden. Het zou mooi zijn om tenminste twee sculpturen te maken per groep – een die gemaakt is van schadelijk materiaal (zoals plastic) en een die is opgebouwd uit materiaal wat wel verteerd. We werken aan beelden die historische en/of Texelse beroemdheden verbeelden. Of aan figuren die beroepen uitbeelden die met Texel te maken hebben: schipper, schaapsherder, schaapscheerder, jutter of surfer.
Werkstukken van groepen 5 en 6
Werkstukken van groepen 7 en 8
Op de Kompasschool werd door de hele school twee dagen aan het kunstproject gewerkt. Aanvankelijk werden de 16 leerlingen in vier groepen verdeeld en werkten ze aan de groepsprojecten. Daarna werden nieuwe koppels gevormd of solistisch gewerkt.
